Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności

Sprawa dotyczyła oświadczenia o odwołaniu darowizny mieszkania jakiej dokonali Klienci Kancelarii na rzecz swojej wówczas małoletniej jeszcze wnuczki.

Umowa darowizny nie zawierała służebności mieszkania – poczyniona była w największym zaufaniu do rodziców obdarowanej, którzy zobowiązali się ponosić opłaty za ten lokal tak by dziadkowie mogli doznać spokojnej starości bez zamartwiania się o zobowiązania.

Po latach od dokonania tej darowizny rodzice obdarowanej rozwiedli się i przestali wywiązywać z obietnicy dbania o mieszkanie od strony finansowej. Darczyńscy znacznie podupadli na zdrowiu, uzyskiwane emerytury w znacznym stopniu przeznaczali na leczenie. Dorosła już wnuczka nie była zaś zainteresowana ponoszeniem kosztów utrzymania lokalu, tym bardziej nie świadczyła na rzecz dziadków pomocy, gdyż popadła również w konflikt z mamą, córką darczyńców.

Zaległości czynszowe, które były długiem obdarowanej, wywołały po stronie wnuczki wiele negatywnych zachowań wobec darczyńców – uzyskała przeciwko dziadkom nakaz zapłaty i skierowała przeciwko nim postępowanie egzekucyjne, zażądała od nich wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu, zagroziła sprzedażą nieruchomości lub wynajęciem dwóch pokoi w mieszkaniu osobom trzecim, podejmowała działania z udziałem Policji celem pozyskania kluczy do lokalu. Na postawę wnuczki nie miał wpływu także fakt, że jej babcia była już w takim stanie zdrowia, że wymagała pomocy przy wszelkich podstawowych czynnościach.

W ocenie pełnomocnika darczyńców zachodziły wszelkie przesłanki do odwołania darowizny z uwagi na rażącą niewdzięczność obdarowanej. Jednakże Sąd I Instancji uznał, że zachowanie wnuczki choć było nieprawidłowe i niewłaściwe, to nie w stopniu uzasadniającym odwołanie darowizny w stosunku do niej. W ocenie Sądu powodowie nie wykazali w sposób dostateczny i przekonujący, aby zachowanie pozwanej, na które wskazywali w oświadczeniu o odwołaniu darowizny oraz w pozwie, nosiły cechy rażącej niewdzięczności, o której stanowi art. 898 § 1 k.c., co uzasadniało oddalenie powództwa.

Kancelaria zaskarżyła wydany wyrok.

Wprawdzie do esentialia negotii umowy darowizny nie należy obowiązek sprawowania opieki nad darczyńcą przez obdarowanego, to jednak umowa darowizny rodzi po stronie obdarowanego moralny obowiązek wdzięczności, który nabiera szczególnej wymowy, gdy do zawarcia umowy dochodzi między osobami najbliższymi, których powinność świadczenia pomocy i opieki wynika już z łączących strony umowy stosunków rodzinnych.

Obowiązek ten uaktualnia się szczególnie wówczas gdy darczyńca podupada na zdrowiu, względnie potrzebuje wsparcia i pomocy, co miało miejsce także w przedmiotowym stanie faktycznym.

Ponadto kierowanie wobec starszych osób, którzy pod tytułem darmym przenieśli na obdarowanego nieruchomość, powództwa o zapłatę kwot wynikających z utrzymania właśnie tej nieruchomości i prowadzenie wobec tychże darczyńców egzekucji, straszenie ich sprzedażą mieszkania, w którym mieli zamieszkiwać do śmierci czy też jego wykorzystywaniem w sposób utrudniający normalne zamieszkiwanie w nim dalej darczyńców, nie może być postrzegane inaczej jak niewdzięcznością o jej kwalifikowanym stopniu.

Postawa pozwanej sprawiła, że powodowie mierzyli się z problemem związanym z podstawową życiową potrzebą jaką jest miejsce do życia. Pozwana nie czyniła im drobnych złośliwości czy też nie popadła z powodami w konflikt na tle mało istotnej dla powodów sprawy. Pozwana zagroziła powodom co do podstawowej życiowej potrzeby każdego człowieka, która wzbudziła w powodach lęk i niepewność.

Oceniając postawę pozwanej, pełnomocnik podtrzymywał, że zachowanie pozwanej spełnia przesłanki  rażącej niewdzięczności. „Pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie obdarowanego, które polega na działaniu lub zaniechaniu, skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy i nacechowane jest złą wolą obdarowanego (…) Innymi słowy, rażącą niewdzięcznością jest świadome naruszenie przez obdarowanego obowiązków ciążących na nim względem darczyńcy. Istotna jest naganność intencji, jakimi kierował się obdarowany. Dla oceny zaistnienia przesłanki rażącej niewdzięczności po stronie obdarowanego istotna jest również postawa samego darczyńcy.”

Sąd Apelacyjny w Poznaniu po rozpoznaniu apelacji dziadków w pełni podzielił stanowisko pełnomocnika powodów i zmienił wyrok Sądu I Instancji uwzględniając powództwo w całości.

 

W ten sposób lokal mieszkalny stał się na nowo własnością powodów.